Podczas 78. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia (WHO), która odbyła się w Genewie w dn. 19-27 maja 2025 r., państwa członkowskie WHO przyjęły – w drodze głosowania – rezolucję przyjmującą tzw. traktat pandemiczny. Wynik głosowania to: 124 głosy za, brak głosów przeciw i 11 głosów wstrzymujących się.
Przyjęcie rezolucji zamyka pierwszy etap pracy nad traktatem pandemicznym – tj. przyjęcie tekstu głównego. Kolejnym etapem będzie negocjowanie załącznika do tekstu głównego. Rezolucja ustanowiła nową grupę roboczą w celu opracowania tego dokumentu. Pierwsze spotkanie grupy roboczej ma odbyć się nie później niż 15 lipca 2025 r. Tekst rezolucji przewiduje jeden rok na ukończenie negocjacji załącznika.
Załącznik będzie dotyczyć artykułu 12. traktatu, czyli warunków nowego systemu dostępu do patogenów oraz podziału korzyści z nim związanych (Pathogen Access and Benefit Sharing, PABS) i ma być integralną częścią traktatu. Po opracowaniu załącznika traktat zostanie przedłożony do podpisu przez państwa członkowskie. Traktat pandemiczny będzie mógł wejść w życie w miesiąc po podpisaniu i ratyfikacji przez co najmniej sześćdziesiąt państw.
Przyjęcie rezolucji ma charakter deklaracji politycznej i nie jest prawnie wiążące. Nie oznacza to także zobowiązania do przyjęcia traktatu na gruncie krajowym w żadnym z państw. Dla przyjęcia traktatu i wprowadzenia go w życie zastosowanie mają odpowiednie przepisy krajowe. Procedurę przyjęcia umowy międzynarodowej w Polsce określa ustawa o umowach międzynarodowych. Decyzja o rozpoczęciu tej procedury w Polsce zapadnie dopiero po analizie pełnego tekstu traktatu (łącznie z przyszłym, niewynegocjowanym jeszcze załącznikiem).
Tekst rezolucji oraz traktatu pandemicznego WHO jest dostępny w j. angielskim na stronie https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA78/A78_R1-en.pdf.
W głosowaniu nad przyjęciem rezolucji przyjmującej traktat pandemiczny Rzeczpospolita Polska wstrzymała się od głosu, zastrzegając sobie prawo do wewnętrznej analizy całego dokumentu po ukończeniu prac nad załącznikiem. Jednocześnie należy podkreślić, że decyzja Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu do rezolucji przyjmującej tekst główny traktatu pandemicznego nie oznacza braku wsparcia dla działań dyplomacji wielostronnej w obszarze zdrowia. Wstrzymanie się w głosowaniu przez stronę polską dotyczyło wyłącznie względów proceduralnych związanych z nietypową konstrukcją rezolucji ws. traktatu, tj. rezolucja zamknęła negocjacje tekstu traktatu wskazując jednocześnie, że jest on niedokończony, z uwagi na wyłączenie do załącznika części dotyczącej warunków nowego systemu dostępu do patogenów oraz podziału korzyści z nim związanych.
Zgodnie z dotychczasową praktyką, Ministerstwo Zdrowia będzie informować o dalszych działaniach w związku z traktatem pandemicznym w kolejnych komunikatach.
***
Negocjacje tekstu traktatu pandemicznego zakończyły się 16 kwietnia 2025 r. Od początku prac nad dokumentem i powołania Międzyrządowego Ciała Negocjacyjnego (Intergovernmental Negotiating Body, INB) w 2022 r. do zakończenia procesu odbyło się trzynaście oficjalnych sesji negocjacyjnych i liczne dyskusje nieformalne.
Impulsem do rozpoczęcia prac nad traktatem pandemicznym była pandemia COVID-19, która wybuchła na początku 2020 r. Propozycja ustanowienia międzynarodowego dokumentu została po raz pierwszy ogłoszona przez przewodniczącego Rady Europejskiej, Charlesa Michela – w gronie wewnętrznym UE – we wrześniu, a następnie na paryskim forum pokojowym w listopadzie 2020 r. Dyskusje na ten temat trwały na forum WHO do końca 2021 r. Formalnie negocjacje traktatu zostały zainicjowane w grudniu 2021 r., w wyniku decyzji Sesji Specjalnej Światowego Zgromadzenia Zdrowia. Według przyjętego wówczas harmonogramu prac INB, przyjęcie wynegocjowanego tekstu dokumentu było zaplanowane na 77. sesję Światowego Zgromadzenia Zdrowia w maju 2024 r., co ostatecznie nie doszło do skutku i przedłużyło proces o rok.
Traktat składa się z Preambuły i tekstu podzielonego na trzy rozdziały: (i) wprowadzenie, (ii) rozdział merytoryczny dotyczący równości w zapobieganiu, przygotowaniu i reagowaniu na pandemie oraz (iii) postanowienia instytucjonalne i końcowe.
Trzy pierwsze artykuły wprowadzające dotyczą użycia terminów, celu dokumentu i jego zasad przewodnich – równości/sprawiedliwości, suwerenności, solidarności i opieraniu się na nauce.
W części drugiej (artykuły od 4 do 18) omawiane są następujące zagadnienia: nadzór epidemiologiczny i zapobieganie (artykuły 4-5); odporność systemu opieki zdrowotnej i pracowników ochrony zdrowia (art. 6-7); systemy regulacyjne oraz badania i rozwój (art. 8-9); produkcja lokalna i transfer technologii (art. 10-11); system dostępu do czynników chorobotwórczych (patogenów) i podział korzyści z nim związanych (Pathogen Access and Benefit Sharing, PABS) (art. 12); łańcuchy dostaw, zamówienia i zaangażowanie publiczne, w tym komunikacja społeczna (art. 13-16); współpraca międzynarodowa i zrównoważone finansowanie (art. 17-18).
Ostatnia część traktatu (art. 19-35) ustanawia procedury prawne i warunki wejścia w życie dokumentu. Jej kluczowymi elementami są Konferencja Stron (COP) i jej funkcje (art. 19); prawa głosu i mechanizmy sprawozdawczości (art. 20-21); rola sekretariatu, rozstrzyganie sporów, zmiany i wycofanie (art. 22-30); kwestie proceduralne i prawne: podpisy, ratyfikacja, depozytariusz, teksty autentyczne (art. 31-35).
źródło: Ministerstwo Zdrowia
