Naczelna Rada Lekarska opublikowała stanowisko w sprawie wytycznych Ministra Zdrowia oraz Prokuratora Generalnego odnośnie procedury przerywania ciąży. Na co zwrócono uwagę?
W dniu 9 sierpnia 2024 r. Prokurator Generalny pan Adam Bodnar działając na podstawie art. 13 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze wydał „Wytyczne Nr 9/24 w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie prowadzenia spraw dotyczących odmowy dokonania przerwania ciąży oraz tzw. aborcji farmakologicznej” (wytyczne są dostępne pod adresem: https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/wytyczne-prokuratora-generalnego-w-sprawie-zasad-postepowania-powszechnych-jednostek-organizacyjnych-prokuratury-w-zakresie-prowadzenia-spraw-dotyczacych-odmowy-dokonania-przerwania-ciazy-oraz-tzw-aborcji-farmakologicznej )
W dniu 30 sierpnia 2024 r. Minister Zdrowia Izabela Leszczyna wydała „Wytyczne w sprawie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących dostępu do procedury przerwania ciąży” (wytyczne są dostępne na stronie: https://www.gov.pl/web/zdrowie/wytyczne-w-sprawie-obowiazujacych-przepisow-prawnych-dotyczacych-dostepu-do-procedury-przerwania-ciazy ).
Naczelna Rada Lekarska po zapoznaniu się ze wspomnianymi dokumentami stwierdziła, że stanowią one próbę wyjaśnienia lekarzom, pacjentkom i prokuratorom problematyki związanej ze stosowaniem obecnych, wysoce niedoskonałych przepisów prawa dotyczących przerywania ciąży
Zwrócono uwagę, że o ile użycie nazwy “wytyczne” przez Prokuratora Generalnego jest zasadne, to słowo “wytyczne” nie powinno zostać zastosowane przez Ministra Zdrowia w opublikowanym dokumencie.
“Prawo o prokuraturze – Prokurator Generalny jest przełożonym, a prawo o prokuraturze przyznaje Prokuratowi Generalnemu uprawnienie do wydawania wytycznych i poleceń, o tyle samorząd lekarski nie znajduje uzasadnienia dla nadania przez Minister Zdrowia nazwy „wytyczne” dla pisma skierowanego do lekarzy – ordynatorów i kierowników oddziałów, tutaj nie występuje podległość służbowa lekarzy pełniących te funkcje wobec Ministra Zdrowia. Powinien to być raczej komunikat lub wyjaśnienia Ministra Zdrowia, a nie wytyczne. Tworzenie wytycznych dla lekarzy jest domeną wyłącznie lekarskich towarzystw naukowych i gremiów naukowych, natomiast wydanie ich przez Ministra Zdrowia może być odbierane jako próba wywarcia presji na środowisko lekarskie.”
NRL pozytywnie ocenia wydanie wspomnianych dokumentów, jednak nie można ich uznać za wystarczające i docelowe. “Wytyczne wydane jednoosobowo przez Ministra czy Prokuratora Generalnego mają to do siebie, że w równie szybki sposób mogą zostać uchylone lub znacząco zmienione. Nie wiążą one także sądów w zakresie wykładni prawa i jego stosowania.”
Samorząd lekarki ponawia swój wniosek o przygotowanie rozwiązania prawnego dotyczącego warunków i kryteriów przerywania ciąży w akcie rangi ustawy, a także, aby były jasne i jednoznaczne.
“Należy się spodziewać, że opublikowane wytyczne Prokuratora Generalnego i Ministra Zdrowia wpłyną w istotnym stopniu na stosowanie przez organy publiczne ustawy o planowaniu rodziny, warto jednak podkreślić, że dokumenty te nie rozstrzygnęły wszystkich wątpliwości, które pojawiają się w trakcie kwalifikacji pacjenta do takiej procedury i jej wykonania, mało tego zrodziły dodatkowe poważne zastrzeżenia środowiska lekarskiego z uwagi płynącą z nich sugestię jakoby lekarz wykonujący zabieg miał ograniczone prawa do zwołania konsylium w tej sprawie oraz analizy zaistnienia wskazań do wykonania tej procedury.”
Minister Zdrowia uznaje, że do stwierdzenia wystąpienia okoliczności, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety wymagane jest tylko jedno orzeczenie lekarza specjalisty w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej, co do zasady zatem uzależnianie możliwości przerwania ciąży od uzyskania dodatkowych orzeczeń albo opinii lekarzy nie znajduje uzasadnienia. W wytycznych przypomniano, że tzw. „klauzula sumienia” jest prawem wyłącznie lekarza i nie może się na nią powoływać podmiot leczniczy.
Z kolei w wytycznych Prokuratora Generalnego zwrócono uwagę na niektóre aspekty dotyczące związku przepisów ustawy o planowaniu rodziny z przepisami kodeksu karnego w zakresie przerywania ciąży. Prokurator Generalny już na początku wytycznych wskazał, że prowadzenie przez prokuratorów postępowań w tego rodzaju sprawach wymaga odpowiedniego doświadczenia zawodowego i życiowego prokuratorów, wrażliwości i zrozumienia sytuacji kobiet ciężarnych. Przypomina także, że sama odmowa przeprowadzenia legalnej aborcji przez personel medyczny nie stanowi przestępstwa, chyba że w następstwie odmowy nastąpiły w stosunku do kobiety skutki opisane w art. 155-157 (śmierć, uszczerbek na zdrowiu) i art. 160 kodeksu karnego (bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu).
Naczelna Rada Lekarska przypomina, że postępowanie zgodne z sumieniem jest obowiązkiem lekarza oraz elementem porządku prawnego, a zatem korzystanie przez lekarzy ze sprzeciwu sumienia i odmowy wykonania świadczenia, o ile zagrożenie życia i zdrowia pacjentki nie występuje, jest niezaprzeczalnie ich prawem.
Naczelna Rada Lekarska oczekuje, że w najbliższej przyszłości w obszarze problematyki prawnej przerywania ciąży lekarz będzie miał zapewnione warunki do wykonywania swojego zawodu na zasadach określonych w art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, tj. zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością, bez zagrożenia ryzykiem poniesienia odpowiedzialności karnej wynikającego tylko i wyłącznie z rozbieżności interpretacyjnych przepisów ustawy o planowaniu rodziny, a pacjentki będą miały realny dostęp do świadczeń, które w świetle ustawy są legalne. W tym celu musi powstać regulacja prawna rangi ustawowej.
źródło: Naczelna Izba Lekarska
