Potrzebujemy kompleksowych rozwiązań w zakresie profilaktyki i leczenia otyłości. Samo powiedzenie „musisz schudnąć” niestety nie działa. Co więc możemy i powinniśmy zrobić, by zmniejszyć liczbę otyłych osób w Polsce?
Otyłość, zgodnie z definicją podaną w zaleceniach klinicznych dotyczące postępowania u chorych na otyłość (2022), jest chorobą przewlekłą, charakteryzującą się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, która w swoim przebiegu może prowadzić do rozwoju wielu powikłań, w tym:
- nadciśnienia tętniczego,
- zaburzeń gospodarki węglowodanowej,
- dyslipidemii aterogennej,
- miażdżycy,
- powikłań sercowo‑naczyniowych,
- niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby,
- zwyrodnień dużych stawów,
- niektórych nowotworów.
Na rozwój otyłości wpływają liczne i różnorodne czynniki: genetyczne, epigenetyczne, hormonalne (m.in. niedoczynność tarczycy), neurohormonalne, psychologiczne (depresja, stany lękowe, zaburzenie regulacji zapotrzebowania na pokarm), społeczne i środowiskowe. Zwiększone spożycie węglowodanów prostych i tłuszczu, nieregularne odżywianie oraz niewielka aktywność fizyczna skutkują przewlekłym dodatnim bilansem energetycznym i w konsekwencji zwiększeniem ryzyka zachorowania na otyłość zarówno wśród osób dorosłych, jak i u dzieci i młodzieży.
Na tegorocznym Kongresie Wyzwań Zdrowotnych uczestnicy rozmawiali nad różnymi aspektami leczenia i profilaktyki otyłości. Profesor Lucyna Ostrowska (kierownik, Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, prezes, Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości) podkreśliła, że otyłość to nie choroba ciała (jego masy), to choroba tkanki tłuszczowej i mięśniowej prowadząca do wielu zaburzeń hormonalnych. Zaznaczyła także, że potrzebujemy w naszym kraju obesitologów. Nie możemy zrzucać odpowiedzialności leczenia otyłości na lekarza POZ, który zazwyczaj nie jest wystarczająco w tym zakresie przeszkolony.
Lekarze, by odpowiednio zająć się pacjentem z otyłością, potrzebują certyfikowanych szkoleń z zakresu farmakoterapii, ale również z umiejętności rozmowy z pacjentem, by ten zrozumiał zalecenia i zastosował je w życiu.
Leczenie otyłości to proces wymagający wielokierunkowego podejścia. Najważniejszymi elementami leczenia są:
- modyfikacja stylu życia (odpowiednia terapia żywieniowa, zwiększenie aktywności fizycznej, modyfikacja zachowań zdrowotnych)
- leczenie farmakologiczne otyłości oraz jej powikłań,
- leczenie chirurgiczne otyłości.
Uczestnicy Kongresu rozmawiali także o konieczności refundacji leków przeznaczonych do leczenia otyłości oraz zapewnienia długofalowej opieki (np. zapewnienie endokrynologa, psychologa, grup wsparcia) chorym na otyłość.
Niewielu pacjentów jest w stanie skutecznie i na stałe poradzić sobie z problemem nadmiernej masy ciała. Jak podaje Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości, nie wynika to z braku chęci, motywacji, lenistwa czy słabej woli. Leczenie każdej choroby przewlekłej wymaga zaangażowania lekarza a najlepiej całego zespołu terapeutycznego (lekarza, dietetyka, psychologa i fizjoterapeuty).
A jak można zapobiegać rozwojowi otyłości?
Marta Pawłowska (ekspertka promocji zdrowia i profilaktyki chorób, przewodnicząca Prezydium Partnerstwa na rzecz Profilaktyki i Leczenia Otyłości) zasugerowała, by spojrzeć na doświadczenia innych europejskich państw. U nich już wcześniej zaczął się ten problem i miały czas, by przetestować różne podejścia, a więc warto czerpać z ich doświadczenia. Przykładowo Francja swój pierwszy program profilaktyczny wprowadziła już w 2000 r.
Wszyscy uczestnicy kongresu zgodnie stwierdzili, że potrzebujemy edukacji od najmłodszych lat, by mieć świadomość konsekwencji wyborów, które podejmujemy. Paulina Piechna-Więckiewicz (podsekretarz stanu, Ministerstwo Edukacji Narodowej) zachęcała do promocji wśród uczniów i rodziców nowego przedmiotu – edukacji zdrowotnej. Zauważyła także, że konieczna jest współpraca międzyresortowa np. w zakresie zapewnienia zdrowego żywienia na stołówkach czy ograniczenia dostępności sklepów z fast-foodami w okolicach szkół.
Elżbieta Brzozowska (wiceprezeska, Fundacja Zdrowie i Edukacja Ad Meritum, wiceprezeska, Fundacja Koalicja dla wcześniaka, prezeska, ExpertPR) dodała również, że świadomość zdrowotną trzeba budować także wśród rodziców. Jako przykład pewnego absurdu podała, że organizując w szkole akcję charytatywną, polegającą na zebraniu funduszy na operację chorego na nowotwór dziecka, zwykle sprzedaje się słodkie ciasta. Jej zdaniem nie powinno tak być.
Wśród rozwiązań prawnych, które należy kontynuować lub dobrze byłoby wprowadzić Adam Chmura (Zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka) i Dagmara Korbasińska-Chwedczuk (dyrektor, Departament Zdrowia Publicznego) podali m.in. podatek cukrowy, zmianę edukacji zdrowotnej na obligatoryjny przedmiot w szkołach, ograniczenie reklam niezdrowej żywności oraz przygotowanie gotowych programów profilaktycznych, które mogłoby wprowadzać samorządy.
Swój głos zabrała również Katarzyna Głowińska (Fundacja Leczenia Otyłości). Opowiedziała ona o prowadzonej kampanii, której głównym przesłaniem jest to by nie oceniać i nie obwiniać pacjentów z otyłością, ale im pomóc i ich leczyć.
Warto wspomnieć, że był pomysł wprowadzenia programu profilaktycznego mającego pomóc osobom z otyłością – KOS-BMI 30+. Pacjenci mieli mieć zapewnioną koordynację leczenia na każdym etapie, monitorowanie efektów i odpowiednią terapię. Projekt rozporządzenia w tej sprawie trafił do konsultacji w listopadzie 2023 roku. Jednak wycofano się z tego pomysłu. Jak poinformował wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny, po dokładnej analizie kierownictwo Ministerstwa Zdrowia, zdecydowało o rezygnacji z programu KOS-BMI 30+.
Obecnie działa program pilotażowy KOS-BAR, czyli program kompleksowej opieki medycznej nad pacjentami chorymi na otyłość olbrzymią leczoną chirurgicznie. Będzie on kontynuowany do 30 czerwca 2026 roku. Program zapewnia kompleksową opiekę dla pacjentów, w tym przygotowanie dietetyczne, wsparcie psychologiczne, diagnostykę oraz konsultacje z różnymi specjalistami, np. gastroenterologami, endokrynologami, kardiologami, pulmonologami czy psychiatrą.
Program obejmuje pacjentów w wieku od 18. roku życia z rozpoznaniem ICD-10: E66. Chodzi o otyłość spowodowaną nadmierną podażą energii, u których wskaźnik masy ciała wynosi BMI ≥ 40 kg/m2, oraz pacjentami z BMI 35 – 40 kg/m2, u których chirurgicznie indukowana redukcja masy ciała może przynieść potencjalną poprawę w zakresie chorób wywołanych otyłością.
źródła: Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, HCC:Otyłość to nie tylko problem ministra zdrowia. Największe wyzwanie zdrowia publicznego, Ministerstwo Zdrowia, Polityka Zdrowotna
